Giao dịch trái phiếu niêm yết: Chi tiết quy trình và phí giao dịch Update 11/2024

Các quy định chung về giao dịch trái phiếu niêm yết

Đối với việc giao dịch trái phiếu niêm yết, pháp luật có những quy định cụ thể liên quan đến việc tổ chức giao dịch trên các sàn chứng khoán. Ngoài ra, mỗi sở giao dịch chứng khoán đều đưa ra những quy định cụ thể về phí, quy trình giao dịch dựa trên các quy chế pháp luật liên quan.

Đối với việc giao dịch trái phiếu nói riêng và chứng khoán nói chung, căn cứ theo Điều 50 Luật Chứng khoán 2019, giao dịch trái phiếu phải tuân thủ các quy định:

• Trái phiếu niêm yết, đăng ký giao dịch được tổ chức giao dịch theo phương thức khớp lệnh tập trung, phương thức giao dịch thỏa thuận và phương thức giao dịch khác quy định tại Quy chế giao dịch chứng khoán của Sở giao dịch chứng khoán Việt Nam.
• Trái phiếu niêm yết, đăng ký giao dịch không được giao dịch bên ngoài hệ thống giao dịch chứng khoán do Sở giao dịch chứng khoán Việt Nam và công ty con tổ chức, trừ trường hợp giao dịch không mang tính chất mua bán hoặc giao dịch khác không thể thực hiện được thông qua hệ thống giao dịch chứng khoán.
• Việc tổ chức giao dịch loại chứng khoán mới, thay đổi và áp dụng phương thức giao dịch mới, đưa vào vận hành hệ thống giao dịch mới phải được Ủy ban Chứng khoán Nhà nước chấp thuận.
• Bộ trưởng Bộ Tài chính quy định chi tiết về giao dịch trái phiếu, giám sát giao dịch trái phiếu và các trường hợp giao dịch không mang tính chất mua bán, giao dịch chứng khoán không thể thực hiện được thông qua hệ thống giao dịch chứng khoán.
• Việc kết nối giao dịch chứng khoán với Sở giao dịch chứng khoán nước ngoài do Thủ tướng Chính phủ quyết định theo đề nghị của Bộ trưởng Bộ Tài chính.

Mới đây, Bộ Tài chính đã ban hành Thông tư số 57/2021/TT-BTC quy định lộ trình sắp xếp lại thị trường giao dịch trái phiếu cũng như các loại chứng khoán khác.

Theo đó, đối với thị trường giao dịch trái phiếu, Điều 5, Thông tư số 57 quy định rõ:

“1. Chậm nhất đến hết ngày 31 tháng 12 năm 2022, Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội thống nhất tổ chức thị trường giao dịch trái phiếu theo quy định tại Luật Chứng khoán và các văn bản hướng dẫn thi hành.

2. Trong thời hạn quy định tại khoản 1 Điều này, Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội, Sở Giao dịch Chứng khoán thành phố Hồ Chí Minh thực hiện tổ chức thị trường giao dịch trái phiếu như sau:

a) Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội tổ chức thị trường giao dịch trái phiếu Chính phủ, trái phiếu được Chính phủ bảo lãnh, trái phiếu chính quyền địa phương; tổ chức thị trường giao dịch trái phiếu doanh nghiệp niêm yết; tổ chức thị trường giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ; tiếp nhận trái phiếu doanh nghiệp niêm yết từ Sở Giao dịch Chứng khoán thành phố Hồ Chí Minh và tiếp nhận hồ sơ đăng ký niêm yết trái phiếu mới.

b) Sở Giao dịch Chứng khoán thành phố Hồ Chí Minh tiếp tục tổ chức thị trường giao dịch trái phiếu chính quyền địa phương đã niêm yết trước ngày Thông tư này có hiệu lực thi hành cho đến ngày đáo hạn; thực hiện chuyển trái phiếu doanh nghiệp niêm yết từ Sở Giao dịch Chứng khoán thành phố Hồ Chí Minh sang Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội và không tiếp nhận hồ sơ đăng ký niêm yết trái phiếu mới.

c) Chậm nhất đến hết ngày 31 tháng 12 năm 2021, Sở Giao dịch Chứng khoán thành phố Hồ Chí Minh hoàn thành việc chuyển trái phiếu doanh nghiệp niêm yết từ Sở Giao dịch Chứng khoán thành phố Hồ Chí Minh sang Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội.

3. Sở Giao dịch Chứng khoán Việt Nam xây dựng kế hoạch chuyển trái phiếu doanh nghiệp niêm yết tại Sở Giao dịch Chứng khoán thành phố Hồ Chí Minh sang Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội theo quy định tại điểm c khoản 2 Điều này và báo cáo Ủy ban Chứng khoán Nhà nước trước khi triển khai.

Trường hợp đến hết ngày 30 tháng 9 năm 2021, Sở Giao dịch Chứng khoán Việt Nam chưa đi vào hoạt động, Sở Giao dịch Chứng khoán thành phố Hồ Chí Minh có trách nhiệm xây dựng kế hoạch chuyển trái phiếu doanh nghiệp niêm yết tại Sở Giao dịch Chứng khoán thành phố Hồ Chí Minh sang Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội theo quy định tại điểm c khoản 2 Điều này trên cơ sở phối hợp với Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội và báo cáo Ủy ban Chứng khoán Nhà nước trước khi triển khai”.

Giao dịch trái phiếu niêm yết cần tuân thủ các quy định

Các quy định về giao dịch trái phiếu niêm yết của các sở giao dịch

Ngoài các quy định chung đối với giao dịch trái phiếu trên thị trường chứng khoán, mỗi sở giao dịch chứng khoán sẽ đưa ra các quy định khác nhau về việc giao dịch trái phiếu niêm yết.

Giao dịch trái phiếu niêm yết tại HNX

Sở giao dịch chứng khoán Hà Nội đưa ra các quy định cụ thể về giao dịch trái phiếu niêm yết, ngoài ra còn có các quy định đối với từng loại trái phiếu cụ thể.

Giao dịch trái phiếu chính phủ niêm yết

Đối với giao dịch trái phiếu Chính phủ niêm yết, Sở GDCK Hà Nội đưa ra các quy định được cung cấp chi tiết ở bảng sau:

Nội dung	Mô tả
Thời gian giao dịch	Từ thứ 2 đến thứ 6, trừ các ngày nghỉ lễ, tết theo quy định. Khung thời gian: – Phiên sáng: 9h00 – 11h30; – Phiên chiều: 13h – 14h45
Loại trái phiếu giao dịch	– TPCP có kỳ hạn danh nghĩa trên 1 năm do Kho bạc Nhà nước (KBNN) phát hành; – Tín phiếu Kho bạc do KBNN phát hành có kỳ hạn danh nghĩa không vượt quá 52 tuần; – Trái phiếu được Chính phủ bảo lãnh; – Trái phiếu Chính quyền địa phương
Mệnh giá niêm yết và đơn vị giao dịch	– Mệnh giá: 100.000 đồng – Đơn vị yết giá: 01 đồng
Loại hình giao dịch	– Giao dịch mua bán thông thường: Là giao dịch trong đó một bên bán và chuyển giao quyền sở hữu công cụ nợ cho một bên khác và không kèm theo cam kết mua lại công cụ nợ. – Giao dịch mua bán lại: Là giao dịch trong đó một bên bán và chuyển giao quyền sở hữu công cụ nợ cho một bên khác, đồng thời cam kết sẽ mua lại và nhận lại quyền sở hữu công cụ nợ đó sau một thời gian xác định với một mức giá xác định. Giao dịch mua bán lại gồm giao dịch bán (Giao dịch lần 1) và giao dịch mua lại (Giao dịch lần 2). Trong đó, bên bán được hiểu là bên bán trong Giao dịch lần 1, bên mua được hiểu là bên mua trong Giao dịch lần 1. – Giao dịch bán kết hợp mua lại (SBB): Là giao dịch kết hợp hai giao dịch mua bán thông thường tại cùng một thời điểm với cùng một đối tác giao dịch, bao gồm một giao dịch bán công cụ nợ (Giao dịch thông thường lần 1) kết hợp với một giao dịch mua lại cùng công cụ nợ đó (Giao dịch thông thường lần 2) tại một thời điểm xác định trong tương lai. Trong đó, bên bán trong giao dịch thông thường lần 1 là bên mua trong giao dịch thông thường lần 2. Giá, khối lượng, thời điểm thực hiện của giao dịch thông thường lần 2 phải được xác định trước tại thời điểm giao kết hai giao dịch. – Giao dịch vay và cho vay (SBL): Là giao dịch trong đó bên đi vay thực hiện vay công cụ nợ và cam kết sẽ hoàn trả công cụ nợ đã vay cho bên cho vay sau một thời gian xác định. Giao dịch vay và cho vay được thực hiện theo thỏa thuận giữa các bên và trên hệ thống giao dịch tại Sở Giao dịch Chứng khoán hoặc trên hệ thống vay, cho vay chứng khoán tại Trung tâm Lưu ký Chứng khoán Việt Nam. Các bên liên quan tự thỏa thuận và chịu trách nhiệm về các nội dung liên quan đến khối lượng vay, tài sản vay và hoàn trả, tài sản đảm bảo, lãi suất vay và các điều khoản khác. Các thỏa thuận này đảm bảo tuân thủ đầy đủ các quy định pháp luật áp dụng cho các bên tham gia giao dịch và quy chế của Sở Giao dịch Chứng khoán, Trung tâm Lưu ký Chứng khoán Việt Nam.
Phương thức giao dịch	– Giao dịch thỏa thuận điện tử: Nghĩa là trong đó các lệnh giao dịch được chào với cam kết chắc chắn và thực hiện ngay khi có đối tác lựa chọn mà không cần có sự xác nhận lại; – Giao dịch thỏa thuận thông thường: Là phương thức mà các bên tự thỏa thuận với nhau bằng công cụ gửi tin nhắn trên hệ thống giao dịch hoặc bằng các phương tiện liên lạc ngoài hệ thống về các điều kiện giao dịch và báo cáo kết quả vào hệ thống giao dịch để xác lập giao dịch.
Khối lượng giao dịch tối thiểu	– Khối lượng giao dịch công cụ nợ tối thiểu áp dụng cho hình thức thỏa thuận điện tử và hình thức thỏa thuận thông thường là: 100 công cụ nợ. – Đối với giao dịch mua bán lại gồm nhiều mã công cụ nợ: Khối lượng giao dịch tối thiểu của mỗi mã công cụ nợ là 100 công cụ nợ. – Đối với giao dịch mua bán thông thường có khối lượng từ 1 – 99 công cụ nợ (giao dịch lô lẻ) được thực hiện trực tiếp giữa nhà đầu tư và thành viên giao dịch thông thường hoặc giữa các thành viên giao dịch công cụ nợ với nhau theo nguyên tắc thỏa thuận về giá.
Các lệnh giao dịch	– Phương thức thỏa thuận điện tử: + Lệnh thỏa thuận điện tử toàn thị trường + Lệnh thỏa thuận điện tử tùy chọn: bao gồm hai loại lệnh là lệnh yêu cầu chào giá và lệnh chào mua, chào bán với cam kết chắc chắn – Phương thức thỏa thuận thông thường: Lệnh báo cáo giao dịch trong ngày Ngoài ra còn có các loại lệnh theo từng loại hình giao dịch: – Giao dịch mua bán thông thường: + Lệnh thỏa thuận điện tử toàn thị trường; + Lệnh thỏa thuận điện tử tùy chọn; + Lệnh báo cáo giao dịch. – Giao dịch mua bán lại: + Lệnh thỏa thuận điện tử tùy chọn; + Lệnh báo cáo giao dịch.  – Giao dịch bán kết hợp mua lại + Lệnh thỏa thuận điện tử tùy chọn; + Lệnh báo cáo giao dịch.  – Giao dịch vay và cho vay + Lệnh thỏa thuận điện tử tùy chọn; + Lệnh báo cáo giao dịch.

Giao dịch trái phiếu doanh nghiệp niêm yết

Đối với giao dịch trái phiếu doanh nghiệp, Sở GDCK Hà Nội đã ban hành Quyết định số 62/QĐ-SGDHN, từ ngày 31/01/2019 trên sàn HNX sẽ chính thức được phép giao dịch các mã trái phiếu doanh nghiệp. 

Theo đó, giao dịch trái phiếu doanh nghiệp trên sàn HNX cần tuân thủ các quy định như sau:

Nội dung	Mô tả
Thời gian giao dịch	– Phiên sáng: + Khớp lệnh liên tục: 9h00 – 11h30 + Giao dịch thỏa thuận: 9h00 – 11h30 – Phiên chiều:  + Khớp lệnh liên tục: 13h00 – 14h30 + Khớp lệnh định kỳ đóng cửa: 14h30 -14h45 + Giao dịch thỏa thuận 13h00 – 15h00
Phương thức giao dịch	Khớp lệnh và thỏa thuận
Bước giá	1 đồng
Các loại lệnh được phép đặt	Trong phiên khớp lệnh liên tục: Lệnh LO Trong phiên khớp lệnh định kỳ: Lệnh ATC và LO (không áp dụng lệnh PLO với giao dịch trái phiếu)
Lệnh thỏa thuận	Cho phép đặt khối lượng từ 1 trái phiếu trở lên
Biên độ dao động	Không có biên độ, không có giá trần sàn
Giá tham chiếu	Bằng giá đóng cửa của phiên trước
Thời gian thanh toán	T+1

Giao dịch trái phiếu niêm yết tại sàn HOSE

Sàn HOSE có các quy định đối với giao dịch trái phiếu niêm yết, cụ thể là trái phiếu doanh nghiệp (trái phiếu Chính phủ chỉ giao dịch tại Sở GDCK Hà Nội) như sau:

Nội dung	Mô tả
Thời gian giao dịch	Phiên sáng: từ 9h00 đến 11h30 Phiên chiều: Từ 13h00 – 15h00
Đơn vị giao dịch	Không quy định
Đơn vị yết giá	Không quy định đơn vị yết giá đối với giao dịch thỏa thuận trái phiếu
Biên độ dao động giá	Không áp dụng biên độ dao động giá đối với giao dịch trái phiếu.
Thời gian thanh toán	T+1
Phương thức giao dịch	Giao dịch thỏa thuận

Phí giao dịch trái phiếu niêm yết

Mỗi sàn giao dịch sẽ có quy định cụ thể về phí giao dịch trái phiếu niêm yết. Theo đó:

Đối với sàn HNX:

Sàn HNX đưa ra mức phí giao dịch đối với nhà đầu tư là thành viên trên sàn và nhà đầu tư không phải là thành viên:

Phí đối với nhà đầu tư thành viên:

Phí giao dịch	Mức thu
Giao dịch Outright	0,0054%/giá trị giao dịch
Giao dịch repo đến 2 ngày	0,0045%/giá trị giao dịch
Giao dịch Repo từ 3 đến 14 ngày	0,0036% giá trị giao dịch
Giao dịch Repo trên 14 ngày	0,0054%/giá trị giao dịch
Giao dịch SBB	0,0054%/giá trị giao dịch
Giao dịch SBL đến 2 ngày	0,0045%/giá trị giao dịch
Giao dịch SBL từ 3 đến 14 ngày	0,0036% giá trị giao dịch
Giao dịch SBL trên 14 ngày	0,0054%/giá trị giao dịch

Phí đối với nhà đầu tư không phải là thành viên: Do công ty chứng khoán quy định nhưng mức thu không quá 0,15% giá trị giao dịch

Đối với sàn HOSE: Áp dụng mức phí giao dịch theo quy định tại Thông tư số 241/2016/TT-BTC. Phí giao dịch giao động từ 0,0005% – 0,006% giá trị giao dịch. 

Quy trình giao dịch trái phiếu niêm yết

Tùy thuộc vào đối tượng nhà đầu tư mà quy trình giao dịch trái phiếu sẽ có sự khác nhau.

Đối với nhà đầu tư trong nước: Quy trình giao dịch gồm các bước như sau:

– Bước 1: Mở tài khoản giao dịch (tài khoản tiền/chứng khoán, tài khoản giao dịch)

• Trường hợp mở tài khoản tại Công ty Chứng khoán là thành viên thị trường trái phiếu: Công ty Chứng khoán có trách nhiệm đặt lệnh cho nhà đầu tư.
• Trường hợp mở tài khoản tại Công ty Chứng khoán không phải là thành viên thị trường trái phiếu: Công ty Chứng khoán nơi mở tài khoản có trách nhiệm đặt lệnh cho khách hàng thông qua Công ty Chứng khoán thành viên.
• Trường hợp mở tài khoản tại Ngân hàng thương mại (tài khoản tiền/chứng khoán): khách hàng phải đặt lệnh giao dịch qua Công ty chứng khoán.

– Bước 2: Ký quỹ giao dịch

• Khi đặt lệnh mua trái phiếu, khách hàng ký quỹ tiền giao dịch theo mức thỏa thuận với Công ty Chứng khoán.
• Khi đặt lệnh bán trái phiếu, khách hàng phải có đủ số lượng trái phiếu đặt bán.

– Bước 3: Đặt lệnh giao dịch

• Lệnh giao dịch được thực hiện qua Công ty Chứng khoán thành viên thị trường trái phiếu (trừ Ngân hàng thương mại là thành viên hệ thống giao dịch trái phiếu).
• Viết phiếu lệnh mua/bán trái phiếu theo mẫu của Công ty Chứng khoán.

– Bước 4: Nhận kết quả giao dịch chi tiết tại Công ty Chứng khoán đặt lệnh giao dịch.

– Bước 5: Thanh toán vào ngày làm việc kế tiếp ngày thực hiện giao dịch, tiền/chứng khoán sẽ được chuyển tới tài khoản của khách hàng thông qua hệ thống thanh toán và bù trừ chứng khoán.

Đối với nhà đầu tư nước ngoài: Giao dịch được thực hiện theo các bước như sau:

• Bước 1: Đăng ký mã số giao dịch (đăng ký trực tiếp với Trung tâm Lưu ký Chứng khoán, Công ty Chứng khoán, Ngân hàng Lưu ký).
• Bước 2: Thực hiện giao dịch giống với các bước mà nhà đầu tư trong nước như chia sẻ ở trên

Thị trường giao dịch trái phiếu niêm yết hiện nay

Hiện nay thị trường giao dịch trái phiếu vẫn diễn ra năng động và thu hút nhiều nhà đầu tư.  Theo số liệu của Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, trong 6 tháng đầu năm 2021, thị trường trái phiếu tiếp tục duy trì ổn định. 

Thị trường giao dịch trái phiếu vẫn sôi động

Ghi nhận đến cuối tháng 6/2021, thị trường có 450 mã trái phiếu niêm yết với giá trị niêm yết đạt hơn 1.394 nghìn tỷ đồng, tăng 0,4% so với năm 2020 (tương đương 22,2% GDP). Giá trị giao dịch bình quân đạt 11.765 tỷ đồng/phiên, tăng 13,2% so với bình quân năm 2020. Trong đó:

• Thị trường trái phiếu Chính phủ tại HNX tiếp tục có diễn biến sôi động trên cả thị trường sơ cấp và thứ cấp trong tháng 6 năm 2021. Giá trị giao dịch đạt hơn 12 nghìn tỷ đồng/phiên. Tính đến hết 30/6/2021, thị trường trái phiếu Chính phủ tại HNX có tổng dư nợ đạt 1,36 triệu tỷ đồng, tăng nhẹ 0,74% so với cuối năm 2020. Giá trị giao dịch bình quân 6 tháng năm 2021 đạt 11.611 tỷ đồng/phiên, tăng 13,05% so với năm 2020. Trong đó, giao dịch Repos chiếm 33,75% tổng giá trị giao dịch, tỷ trọng giao dịch của nhà đầu tư nước ngoài chiếm 1,66%, nhà đầu tư nước ngoài mua ròng tổng cộng 9.567 tỷ đồng trong 6 tháng đầu năm 2021.
• Thị trường trái phiếu doanh nghiệp tục ghi nhận sự phát triển mạnh mẽ. Vụ Tài chính các ngân hàng và tổ chức tài chính (Bộ Tài chính) ghi nhận trong 6 tháng đầu năm 2021, khối lượng phát hành trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ là 168.702 tỷ đồng; tăng 3,2% so với cùng kỳ năm 2020; khối lượng phát hành ra công chúng là 15.375 tỷ đồng, tương đương 50,3% khối lượng phát hành của năm 2020, chiếm 8,3% tổng khối lượng trái phiếu doanh nghiệp phát hành.

Những con số này cho thấy thị trường trái phiếu đã có sự dịch chuyển từ phát hành riêng lẻ sang phát hành ra công chúng. Đây được đánh giá là tín hiệu tốt trên thị trường trái phiếu doanh nghiệp. Hy vọng với bài viết này bạn đã hiểu rõ hơn về các quy định khi giao dịch trái phiếu niêm yết trên thị trường.