Hiện nay tại Việt Nam đầu tư trái phiếu là một trong những kênh đầu tư mang lại lợi nhuận đầy hấp dẫn cho nhà đầu tư. Ngoài những nhà đầu tư lâu năm, chuyên nghiệp những nhà đầu tư mới “chân ướt chân ráo” làm quen với thị trường chứng khoán cũng lựa chọn trái phiếu để đầu tư. Bởi hình thức này về cơ bản được đánh giá là có độ rủi ro thấp hơn so với cổ phiếu.
Với trái phiếu, tùy thuộc vào khẩu vị đầu tư, nhà đầu tư có thể lựa chọn đầu tư trái phiếu chính phủ và trái phiếu doanh nghiệp. Hiện nay, phổ biến nhất đối với các giao dịch mua bán trái phiếu chính là trái phiếu doanh nghiệp. Điểm hấp dẫn của TPDN chính là đa dạng trái phiếu để nhà đầu tư lựa chọn, lãi suất hấp dẫn hơn. Tuy nhiên, đi kèm với yếu tố thu hút về lợi nhuận, không ít người vẫn tỏ ra ra lo lắng: Liệu trái phiếu doanh nghiệp có an toàn để đầu tư hay không?
Trái phiếu doanh nghiệp có an toàn không?
Trái phiếu doanh nghiệp là loại trái phiếu do các doanh nghiệp, công ty phát hành với kỳ hạn từ 1 năm trở lên. Người sở hữu trái phiếu doanh nghiệp sẽ được hưởng các quyền lợi theo quy định. Doanh nghiệp phát hành trái phiếu sẽ thanh toán đầy đủ, đúng hạn cả gốc và lãi trái phiếu khi đến hạn, đảm bảo thực hiện các quyền kèm theo (nếu có) theo các điều kiện, điều khoản của trái phiếu khi phát hành.
Những năm gần đây, thị trường TPDN tại Việt Nam rất sôi động với lượng phát hành tăng mạnh (nửa đầu năm 2021 tổng lượng TPDN phát hành là 208,9 nghìn tỷ đồng) và lợi suất cực kỳ hấp dẫn (lãi suất 6 tháng đầu năm 2021 ghi nhận đến 13%/năm, cao gấp nhiều lần so với lãi suất gửi tiết kiệm tại các ngân hàng). Việc các nhà đầu tư tiếp cận với TPDN là điều rất dễ dàng, tuy nhiên để nói về sự an toàn sẽ còn xét đến nhiều khía cạnh.
Xét về tính pháp lý: Theo quy định tại Điều 9, Nghị định 163/2018/NĐ-CP, người sở hữu trái phiếu doanh nghiệp sẽ được hưởng các quyền lợi gồm:
- Được doanh nghiệp phát hành trái phiếu thanh toán đầy đủ, đúng hạn gốc, lãi trái phiếu khi đến hạn và đảm bảo việc thực hiện các quyền kèm theo (nếu có) theo các điều kiện, điều khoản của trái phiếu khi phát hành.
- Được dùng trái phiếu để chuyển nhượng, cho, tặng, để lại, thừa kế, chiết khấu và sử dụng trái phiếu làm tài sản bảo đảm trong các quan hệ dân sự và quan hệ thương mại theo quy định của pháp luật
Như vậy, trái phiếu doanh nghiệp có sự đảm bảo pháp lý về mặt sở hữu đối với nhà đầu tư.
Tuy nhiên, xét về tính an toàn khi đầu tư thì TPDN lại là loại trái phiếu được cảnh báo có nhiều rủi ro nhất định mà nhà đầu tư cần đặc biệt cân nhắc trước khi tham gia đầu tư. Tháng 7/2021 Bộ Tài chính đã phát đi các cảnh báo cho nhà đầu tư khi quyết định tham gia thị trường TPDN. Rủi ro này đến từ chính tổ chức phát hành cũng như các tổ chức phân phối, bảo lãnh.
Đầu tư vào trái phiếu doanh nghiệp có an toàn không?
Cụ thể, báo Nhân dân dẫn lời chia sẻ của ông Nguyễn Hoàng Dương, Phó Vụ trưởng Tài chính ngân hàng và các tổ chức tài chính (Bộ Tài chính) rằng, rủi ro hiện hữu đối với TPDN chính là việc các tổ chức phân phối, bảo lãnh phát hành TPDN (các ngân hàng thương mại, công ty chứng khoán) có thể không thực hiện được các nghĩa vụ, cam kết với nhà đầu tư. Đặc biệt là cam kết mua lại trái phiếu tại từng thời điểm do không đáp ứng được các quy định về chỉ tiêu an toàn tài chính.
Còn về phía các doanh nghiệp, đã có tình trạng doanh nghiệp quy mô nhỏ cũng phát hành trái phiếu và nhiều doanh nghiệp lĩnh vực bất động sản đẩy mạnh huy động vốn trái phiếu cho hoạt động sản xuất, kinh doanh, đầu tư, phát triển dự án. Trong điều kiện kinh tế suy giảm, khả năng doanh nghiệp có tăng trưởng mạnh để có thể trả lãi cao cho nhà đầu tư như hiện nay là điều rất khó. Chưa kể nếu hoạt động của doanh nghiệp gặp khó khăn, khả năng nhà đầu tư sẽ không được trả cả gốc lẫn lãi, điều này gây thiệt hại cho nhà đầu tư và bất ổn cho thị trường. Bởi vậy rủi ro mất vốn khi doanh nghiệp không thực hiện được nghĩa vụ thanh toán gốc, lãi trái phiếu có thể xảy ra rất cao.
Rủi ro và những cảnh báo này được các chuyên gia nhận định là rất sát thực tế và có cơ sở. Hiệp hội Trái phiếu Việt Nam thông tin, trong tổng lượng phát hành trái phiếu doanh nghiệp, riêng số lượng phát hành TPDN riêng lẻ với lãi suất cao tới 13%/năm chủ yếu là của các doanh nghiệp bất động sản. Đặc biệt rủi ro hơn là loại trái phiếu không có tài sản bảo đảm, lại phát hành quy mô lớn. Ngoài ra, nhiều doanh nghiệp bất động sản vay nợ cả trái phiếu và vay ngân hàng sẽ có độ rủi ro lớn cho chính doanh nghiệp cũng như tổ chức tín dụng và nhà đầu tư.
Bởi vậy dù Chính phủ định hướng phát triển TPDN theo chiều rộng và chiều sâu, mở rộng cả quy mô và chất lượng qua đó giảm sự lệ thuộc của doanh nghiệp vào tín dụng ngân hàng, nhưng loại hình đầu tư này không khuyến khích sự tham gia của nhà đầu tư cá nhân.
Các chuyên gia kinh tế vẫn cho rằng thị trường TPDN như “quả bom nổ chậm”, nhà đầu tư đừng vì ham lãi suất cao mà nhận về trái “đắng”. Đầu tư TPDN không nên chỉ nhìn vào con số lãi suất.
Đầu tư trái phiếu doanh nghiệp, nhà đầu tư nên làm gì để tránh rủi ro?
Nhà đầu tư là nhân tố quyết định chính trong việc có nên đầu tư, xuống tiền hay không nhưng trong thị trường TPDN, họ vẫn là đối tượng yếu thế, đặc biệt là nhà đầu tư cá nhân.
Đối với việc đầu tư vào TPDN, Bộ Tài chính đã đưa ra quy định nhà đầu tư TPDN cá nhân phải là các nhà đầu tư chuyên nghiệp gồm: có chứng chỉ hành nghề chứng khoán; nắm giữ danh mục chứng khoán niêm yết, đăng ký giao dịch có giá trị tối thiểu 2 tỷ đồng hoặc có thu nhập chịu thuế năm gần nhất tối thiểu 1 tỷ đồng. Quy định này đưa ra nhằm hạn chế một số rủi ro nhất định cho nhà đầu tư khi tham gia vào thị trường TPDN.
Ngoài ra, các chuyên gia kinh tế còn chia sẻ, để đảm bảo việc đầu tư TPDN hiệu quả, tránh các rủi ro gây thiệt hại về nguồn vốn đầu tư, nhà đầu tư cần:
– Nhận diện được các rủi ro có thể gặp phải khi đầu tư TPDN: Các chuyên gia cho hay, đầu tư vào TPDN có 4 rủi ro nhất định như sau:
- Rủi ro tín dụng: Nghĩa là tổ chức phát hành trái phiếu không có khả năng trả lãi suất định kỳ hoặc thanh toán khoản gốc đúng hạn.
- Rủi ro thanh khoản: Nhà đầu tư không thể ngay lập tức bán được trái phiếu khi có nhu cầu tiền mặt, hoặc không bán được trái phiếu với mức giá kỳ vọng, hoặc chi trả nhiều chi phí để bán được trái phiếu.
- Rủi ro định giá lãi suất điều chỉnh: Mức điều chỉnh không hợp lý dẫn tới lãi suất cao nhưng rủi ro lớn.
- Các rủi ro khác như rủi ro mua lại/tái đầu tư, rủi ro thị trường (lạm phát, lãi suất, bất ổn kinh tế), rủi ro sự kiện (thay đổi về pháp lý, thiên tai và đại dịch).
– Nhận biết tình hình tài chính cá nhân của bản thân, tránh trường hợp bỏ trứng vào một giỏ: Theo ông Đỗ Ngọc Quỳnh, Tổng thư ký Hiệp hội Thị trường Trái phiếu Việt, trước khi đầu tư vào trái phiếu nhà đầu tư cần tìm hiểu và phải biết rõ về tình hình tài chính cá nhân của mình, tránh trường hợp bỏ trứng vào một giỏ. Mỗi nhà đầu tư sẽ có khẩu vị rủi ro khác nhau tùy vào lượng tiền và điều kiện tài chính của mỗi cá nhân. Nếu chưa thực sự hiểu thì cách tốt nhất theo ông Quỳnh là chưa nên đầu tư.
– Nắm rõ các thông tin liên quan đến trái phiếu doanh nghiệp: Bộ Tài chính khuyến cáo, nhà đầu tư khi đầu tư vào TPDN cần yêu cầu doanh nghiệp phát hành cũng như tổ chức môi giới cung cấp đầy đủ các thông tin liên quan đến trái phiếu phát hành như:
- Trái phiếu do doanh nghiệp nào phát hành, mục đích phát hành như thế nào.
- Trái phiếu doanh nghiệp có tài sản đảm bảo hay không có tài sản đảm bảo.
- Các cam kết của doanh nghiệp phát hành đối với trái phiếu.
- Kỳ hạn phát hành trái phiếu và phương thức trả nợ gốc, lãi.
- Tình hình tài chính của doanh nghiệp phát hành trái phiếu
- Quy trình, hồ sơ về xác định nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp đối với các nhà đầu tư cá nhân theo quy định của pháp luật
Nhà đầu tư cần hiểu về doanh nghiệp phát hành trái phiếu
– Không chỉ đặt mục tiêu vào lãi suất hiện tại mà cần có kế hoạch cho tương lai: Theo TS. Nguyễn Trí Hiếu, nhà đầu tư cá nhân mua TPDN không chỉ đặt mục tiêu lãi suất cao ở hiện tại, mà phải tìm lối thoát cho những năm sắp tới. Đặc biệt, TS Hiếu khuyến nghị, trong giai đoạn kinh tế bị ảnh hưởng do dịch bệnh như hiện nay, nhà đầu tư cá nhân bùng nổ không nên bùng nổ và kiếm lợi nhuận bằng mọi giá. Đây là thời điểm nhà đầu tư cần sự chọn lọc và cẩn trọng.
– Nếu quyết định đầu tư TPDN, nên lựa chọn những trái phiếu doanh nghiệp được ngân hàng bảo lãnh, trong đó đặc biệt lưu ý đến bảo lãnh thanh toán.
Bên cạnh đó nhà đầu tư nên trau dồi các kiến thức về tài chính, trái phiếu, am hiểu thị trường và nhạy bén trước các biến động. Nếu còn chưa chắc chắn với các quyết định đầu tư của mình, các chuyên gia đưa ra lời khuyên là có thể tìm đến sự trợ giúp của các nhà tư vấn quản lý danh mục đầu tư.
Như vậy trái phiếu doanh nghiệp là loại trái phiếu có thể mang lại lợi nhuận đều đặn cho nhà đầu tư, tuy nhiên loại trái phiếu này vẫn còn tồn tại nhiều rủi ro nhất định. Bạn nên nắm rõ cách mua trái phiếu doanh nghiệp an toàn, tìm hiểu các thông tin liên quan để đảm bảo lợi nhuận tốt nhất khi đầu tư.
