Quỹ khen thưởng phúc lợi là những khoản chi không cần bàn cãi về lý do và cũng là những khoản chi cần được đại hội cổ đông thông qua. Tuy nhiên, cách chi khoản quỹ này thì có khá nhiều vấn đề. Hiện nay, rất nhiều doanh nghiệp niêm yết đặc biệt là các doanh nghiệp nhà nước cổ phần hóa thường trích quỹ này từ lợi nhuận sau thế.
Điều này làm méo mó báo cáo tài chính, thổi phồng lợi nhuận của doanh nghiệp và tiềm ẩn những điều không minh bạch trong chi tiêu từ nguồn quỹ này. Mời bạn đọc chi tiết nội dung này dưới đây nhé, tôi sẽ đề cập tới những doanh nghiệp trích nhiều quỹ khen thưởng phúc lợi nhất cho các bạn xem ảnh hưởng của nó.
Quỹ khen thưởng phúc lợi là gì?
Cái tên nó đã nói lên bản chất. Quỹ khen thưởng phúc lợi là quỹ dùng để chi thưởng cho ban lãnh đạo, nhân viên của công ty. Ở nhiều doanh nghiệp, khoản chi từ quỹ khen thưởng hàng năm có thể lên tới vài tháng lương của người lao động. Với những doanh nghiệp sản xuất sử dụng nhiều nhân công thì khoản chi này hàng năm thường rất lớn.
Bản chất tài chính của quỹ khen thưởng phúc lợi
Về bản chất, quỹ khen thưởng phúc lợi thường được chi cho nhân viên, ban lãnh đạo dưới dạng tiền. Nó bao gồm các khoản tiền thưởng năng suất lao động, thưởng hiệu quả kinh doanh, thưởng nghĩ lễ, tết…muôn hình vạn trạng. Và tổng thể thì các khoản chi từ quỹ khen thưởng, phúc lợi có thể coi là chi phí có bản chất tiền lương, tiền công mà công ty phải chi ra cho người lao động. Nó là chi phí của doanh nghiệp.
Cách trích quỹ gây thiệt hại cho cổ đông
Phần lớn các doanh nghiệp nhà nước cổ phần hóa vẫn giữ tục lệ cũ là sẽ trích quỹ khen thưởng, phúc lợi từ lợi nhuận sau thuế. Đúng ra lợi nhuận sau thuế thì chỉ chi trả cho cổ đông mà thôi. Với cách làm này thì khi chi tiền ra từ quỹ sẽ không phải hạch toán vào chi phí của doanh nghiệp. Điều này khiến cho lợi nhuận báo cáo hàng năm trở thành một con số ảo vì chưa tính các chi phí khen thưởng ban lãnh đạo, nhân viên.
Rõ ràng chi khen thưởng người lao động là chi phí của doanh nghiệp, là chi phí đối với cổ đông. Vậy mà nhiều lãnh đạo doanh nghiệp vẫn làm theo cái cách ngược đời, không nghĩ cho cổ đông khi họ trích từ lợi nhuận sau thuế. Ngược lại, nếu doanh nghiệp trích quỹ khen thưởng phúc lợi trước thuế thì lợi nhuận sẽ giảm, nhưng ít nhất công ty sẽ giảm được thuế thu nhập doanh nghiệp khi hạch toán các khoản chi phí này một cách hợp pháp.
Kế hoạch trích quỹ khen thưởng, phúc lợi của một doanh nghiệp niêm yết
Rủi ro ban lãnh đạo chi sai mục đích
Với quỹ được trích từ lợi nhuận sau thuế, khi chi ra khoản chi thưởng sẽ không được hạch toán chi phí mà nó chỉ giảm tiền, giảm quỹ khen thưởng của doanh nghiệp. Với các khoản chi không chạy vào chi phí trên báo cáo tài chính, ban lãnh đạo rất có thể chi cho các mục đích không phục vụ cho hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Nói một cách khác, ban lãnh đạo rất có thể tư lợi riêng tìm mọi cách để hưởng lợi nhiều nhất từ quỹ này.
Nếu bạn là một nhà đầu tư, tôi mong rằng bạn hiểu rõ bản chất của cách trích quỹ khen thưởng phúc lợi này để chất vấn ban lãnh đạo một cách phù hợp rằng tại sao không trích quỹ trước thuế để tiết kiệm tiền thuế cho cổ đông, và yêu cầu ban lãnh đạo báo cáo việc chi quỹ khen thưởng hàng năm cho đại hội cổ đông.
Những doanh nghiệp trích nhiều quỹ khen thưởng phúc lợi
Những doanh nghiệp trích nhiều quỹ khen thưởng phúc lợi từ lợi nhuận sau thuế khiến bức tranh tài chính trên các báo cáo kiểm toán bị méo mó. Lý do là số lợi nhuận đã kiểm toán trở nên là một con số hài hước và có thể giảm đi tới 30% sau khi trích quỹ. Phần này tôi sẽ đề cập tới một số doanh nghiệp thường xuyên trích quỹ khen thưởng chiếm tỷ lệ lớn trong lợi nhuận.
VGG – Tổng Công ty cổ phần May Việt Tiến trích 25% lợi nhuận
Tổng công ty cổ phần May Việt Tiến (mã cổ phiếu VGG) là một trong những doanh nghiệp có lịch sử nhiều năm trích quỹ khen thưởng phúc lợi ở mức cao. Theo nghị quyết Đại hội cổ đông thường niên gần nhất năm 2020 thì VGG trích tới 25% lợi nhuận sau thuế cho quỹ khen thưởng, phúc lợi.
Điều đáng nói là theo Báo cáo tài chính đã kiểm toán của công ty mẹ thì Lợi nhuận sau thuế của may Việt Tiến là 313 tỷ. Sau pha trích quỹ khen thưởng phúc lợi kinh điển này thì lợi nhuận chỉ còn 75% số báo cáo (còn 234 tỷ VNĐ). Rõ ràng một doanh nghiệp lãi 313 tỷ với một DN lãi 234 tỷ sẽ là hai doanh nghiệp khác nhau một trời một vực đó. Nhà đầu tư nào mà cứ dựa trên tiền lãi 313 tỷ để tính P/E mà mua cổ phiếu của VGG thì chỉ có chết nhé.
Với VGG, tôi thấy hàng năm đều trích quỹ khen thưởng một số tiền khổng lồ. Và tôi cho rằng khoản chi lương tháng thứ 13 hay thưởng gì đó cho người lao động hàng năm rõ ràng đã trở thành các chi phí thường xuyên. Nếu ban lãnh đạo biết cách để chi các khoản này trước thuế thì cổ đông mỗi năm sẽ tiết kiệm được số tiền thuế không hề nhỏ (lên tới gần 20 tỷ) cho năm 2020. Và nếu ban lãnh đạo làm vậy thì hẳn là cổ đông sẽ thấy mát lòng mát dạ hơn rất nhiều.
RAL – Công ty Cổ phần Bóng đèn Phích nước Rạng Đông trích 25% LNST
Tương tự như VGG, Công ty Cổ phần Bóng đèn Phích nước Rạng Đông cũng là một doanh nghiệp có lịch sử trích quỹ khen thưởng ở mức cao. Năm gần nhất trong đại hội cổ đông thường niên, RAL thông qua kế hoạch trích 25% lợi nhuận sau thuế vào quỹ này.
Với các doanh nghiệp khác, tôi thường cho rằng ban lãnh đạo tham lam/ không quan tâm tới lợi ích của cổ đông nên luôn trích quỹ khen thưởng phúc lợi sau thuế. Với RAL thì hơi khác một chút vì tới hơn 40% cổ phần của RAL do công đoàn sở hữu. Vì vậy, việc trích quỹ này dù trả cho người lao động thì một phần không nhỏ người lao động cũng là cổ đông của công ty.
RAL trích quỹ khen thưởng 25% năm 2020
Tuy nhiên, nếu công đoàn họ suy nghĩ kỹ hơn một chút thì tôi cho rằng họ vẫn sẽ thấy phương án chi trả quỹ khen thưởng phúc lợi trước thuế sẽ tốt hơn. Vì doanh nghiệp sẽ tiết kiệm được thuế, và phần thuế tiết kiệm được sẽ có hơn 40% cuối cùng cũng sẽ thuộc về công đoàn.
PGS – Công ty Cổ phần Kinh doanh Khí Miền Nam trích 30% LNST
Năm 2019, Công ty Cổ phần Kinh doanh Khí Miền Nam đạt lợi nhuận sau thuế là 74 tỷ và không hoàn thành kế hoạch kinh doanh năm. Mặc dù vậy, ban lãnh đạo vẫn đề xuất để Đại hội cổ đông thông qua mức trích quỹ khen thưởng, phúc lợi lên tới 22,7 tỷ VNĐ tương đương với 30% lợi nhuận sau thuế của doanh nghiệp.
PGS trích quỹ khen năm 2020
Lời khuyên cho nhà đầu tư
Các doanh nghiệp trích quỹ khen thưởng cũng giống như các doanh nghiệp phát hành cổ phiếu ESOP sẽ làm cho cho số liệu báo cáo tài chính (cụ thể là lợi nhuận sau thuế) bị méo mó. Chi phí phát hành cổ phiếu thưởng ESOP hay chi quỹ khen thưởng phúc lợi rõ ràng là các chi phí không thể tránh khỏi đối với các cổ đông, vậy mà nó không xuất hiện trên các báo cáo tài chính.
Là một nhà đầu tư, bạn cần mở to mắt để xem kỹ chính sách phát hành cổ phiếu ESOP, chính sách trích quỹ khen thưởng của các doanh nghiệp để có một mức chiết khấu phù hợp khi tính toán định giá doanh nghiệp. Với các doanh nghiệp, việc trích quỹ khen thưởng thường được thông qua trong biên bản họp đại hội cổ đông thường niên, phần nội dung phân phối lợi nhuận và trích quỹ. Nội dung bài viết này tôi đề cập tới 3 doanh nghiệp trích quỹ nhiều để giúp bạn hiểu được vấn đề. Nếu bạn muốn tìm hiểu thêm thì có thể tìm hiểu về những công ty sau, cũng là những doanh nghiệp trích nhiều quỹ thưởng, phúc lợi: FT1, SKH, SZL, VCB, BRR, CNG, DVP, SD6, HPP…
