Tôi là một nhà đầu tư cá nhân đã đầu tư chứng khoán nhiều năm trên thị trường chứng khoán Việt Nam. Dưới góc độ là một nhà đầu tư cá nhân, hôm nay tôi viết bài này chia sẻ những kiến thức, kinh nghiệm mình tích lũy được giúp bạn tìm hiểu về chứng khoán. Những nội dung trong bài viết này sẽ là những nội dung cơ bản nhất, giúp bạn có một cái nhìn bao quát về thị trường chứng khoán.
Tìm hiểu về chứng khoán cho nhà đầu tư mới
Chứng khoán là gì?
Quan niệm phổ thông ở Việt Nam khi nhắc tới chứng khoán là người ta nghĩ tới cổ phiếu. Điều này cũng khá dễ hiểu vì cổ phiếu đã khá phổ biến ở Việt Nam rồi, còn trái phiếu thì chưa phổ biến đối với các nhà đầu tư cá nhân. Hiện nay, có khoảng 2,7 triệu tài khoản chứng khoán đã được mở ở Việt Nam và phần lớn là các nhà đầu tư cá nhân.
Vậy ngoài cổ phiếu ra thì chứng khoán còn là những gì khác? Hiện nay, khái niệm chứng khoán chủ yếu được sử dụng để nhắc tới cổ phiếu và trái phiếu. Nói tới đầu tư chứng khoán, hay lướt sóng chứng khoán phần lớn mọi người sẽ nghĩ tới đầu tư cổ phiếu.
Trong một vài năm trở lại đây, trái phiếu doanh nghiệp (đặc biệt là doanh nghiệp bất động sản với lãi suất lên tới 12% – 15%/năm) đang bắt đầu được bán rộng rãi cho các nhà đầu tư cá nhân. Và bản chất thì trái phiếu cũng là một loại chứng khoán.
Khái niệm về cổ phiếu: Mỗi một công ty cổ phần khi đăng ký kinh doanh đều phải đăng ký vốn điều lệ của doanh nghiệp. Trong thông tin về vốn điều lệ sẽ có thông tin về mệnh giá cổ phần (thường là 10.000đ) và Tổng số cổ phần của doanh nghiệp đó. Ví dụ dưới đây là Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp của Công ty cổ phần bóng đèn phích nước rạng đông (mã cổ phiếu là RAL). RAL có vốn điều lệ là 115 tỷ và Tổng số cổ phần/ cổ phiếu là 11,5 triệu.
Đăng ký kinh doanh của Công ty Cổ phần Bóng đèn Phích nước Rạng Đông
Khi bạn mua cổ phiếu RAL, bạn sẽ trở thành một cổ đông và cùng với các cổ đông khác bạn sẽ chủ sở hữu của doanh nghiệp mình nắm giữ cổ phần.
Mệnh giá khác với thị giá: Với cổ phiếu, mệnh giá và thị giá có thể chênh lệch nhau rất lớn. Như mã RAL, hiện trên thị trường chứng khoán đang giao dịch ở mức (thị) giá là 111.000đ/ cổ phiếu. Với mức thị giá 111.000đ/cổ phiếu, Công ty cổ phần bóng đèn phích nước Rạng Đông có vốn hóa là khoảng 1.240 tỷ VNĐ.
Giá cổ phiếu RAL cao hơn mệnh giá nhiều lần
Trái phiếu: Khi gia nhập thị trường chứng khoán, ngoài lựa chọn đầu tư cổ phiếu, bạn có thể đầu tư các loại trái phiếu. Các công ty chứng khoán, ngân hàng thường là những bên đứng ra thu xếp phát hành, phân phối trái phiếu cho doanh nghiệp. Là nhà đầu tư cá nhân, bạn có thể tiếp cận để đầu tư trái phiếu cũng không quá phức tạp.
Trái phiếu là một công cụ nợ, tức là bạn sẽ thành chủ nợ của doanh nghiệp khi mua trái phiếu của họ. Trái phiếu có thể có tài sản đảm bảo hoặc không.
Trái phiếu DXG
Đầu tư chứng khoán là gì?
Phần này sẽ dễ hiểu hơn khi nói về đầu tư trái phiếu trước. Khi bạn mua trái phiếu doanh nghiệp/ trái phiếu chính phủ/ trái phiếu ngân hàng thì bản chất là bạn cho doanh nghiệp/ chính phủ/ ngân hàng vay tiền. Bạn sẽ được hưởng lãi suất theo thỏa thuận/ theo lãi trong hợp đồng mua bán trái phiếu. Khi trái phiếu đáo hạn, bên phát hành trái phiếu có nghĩa vụ hoàn trả tiền gốc và bất kỳ khoản lãi nào chưa trả đến ngày đáo hạn của trái phiếu.
Đầu tư cổ phiếu cũng là một cách đầu tư mà nhà đầu tư kỳ vọng rằng mình sẽ thu được nhiều tiền hơn trong tương lai so với số vốn ban đầu phải bỏ ra. Lợi nhuận trong tương lai có thể đến từ việc doanh nghiệp làm ăn có lãi chia cổ tức cho cổ đông/ hoặc là bán lại cổ phiếu mình sở hữu cho nhà đầu tư khác với giá cao hơn ban đầu.
Nhiều người giàu lên từ chứng khoán
Nếu bạn theo dõi các kênh tin tức về các tỷ phú ở Việt Nam như tỷ phú Phạm Nhật Vượng (Vingroup), Nguyễn Thị Phương Thảo (Vietjet Air)…thì bạn sẽ thấy phần lớn tài sản của họ nằm trong các doanh nghiệp đang kinh doanh một cách hiệu quả. Tài sản của họ không ngừng tăng lên qua các năm khi doanh nghiệp làm ăn có lãi.
Thị trường chứng khoán
Thị trường chứng khoán là nơi giao dịch mua bán chứng khoán. Ở Việt Nam, có hai sàn chứng khoán là HOSE (sàn chứng khoán thành phố Hồ Chí Minh) và HNX (sàn chứng khoán Hà Nội). Ngoài ra có thị trường giao dịch cổ phiếu chưa niêm yết (UpCom) và thị trường OTC.
Khi mở tài khoản chứng khoán ở một công ty chứng khoán, bạn sẽ được cấp tài khoản chứng khoán để có thể mua bán cổ phiếu, trái phiếu, chứng khoán phái sinh online trên HOSE, HNX và UpCom. Thị trường chứng khoán này thường được gọi là thị trường thứ cấp nơi các nhà đầu tư mua bán cổ phiếu, trái phiếu với nhau. Ngoài ra, còn một thị trường sơ cấp nơi nhà phát hành bán cổ phiếu lần đầu cho nhà đầu tư.
Bảng giá giao dịch chứng khoán online
Thị trường chứng khoán hoạt động như thế nào?
Trên thị trường chứng khoán có rất nhiều bên tham gia. Đầu tiên là các cơ quan quản lý nhà nước mà đại diện là các sở giao dịch chứng khoán (HOSE, HNX) và Trung tâm lưu ký chứng khoán (VSD).
Trung tâm lưu ký chứng khoán Việt Nam (VSD)
Trung tâm lưu ký chứng khoán Việt Nam có vai trò quan trọng và thực hiện khá nhiều công việc như: Cấp mã chứng khoán, đăng ký chứng khoán, lưu ký chứng khoán, bù trừ thanh toán chứng khoán…Đảm bảo quyền lợi cho nhà đầu tư khi mua bán, chuyển quyền sở hữu các chứng khoán đã lưu ký của các doanh nghiệp niêm yết.
Trung tâm lưu ký chứng khoán
Tài khoản lưu ký chứng khoán: Khi bạn mở tài khoản chứng khoán ở các công ty chứng khoán, họ sẽ đăng ký cho bạn một tài khoản lưu ký chứng khoán ở VSD. Các giao dịch mua bán chứng khoán qua sàn của bạn sau này sẽ được cập nhật chuyển quyền sở hữu ở hệ thống của VSD.
Sở giao dịch chứng khoán
Hai sở giao dịch chứng khoán HOSE, HNX chịu trách nhiệm quản lý thị trường và hệ thống giao dịch chứng khoán. Các chứng khoán muốn được giao dịch trên HOSE, HNX cần phải được đăng ký niêm yết và đáp ứng các tiêu chí mà các sở giao dịch chứng khoán đặt ra. Hiện nay, các doanh nghiệp có xu hướng niêm yết trên HOSE nhiều hơn là trên HNX. Các doanh nghiệp niêm yết trên HOSE phải tuân thủ nhiều quy định khắt khe hơn so với sàn HNX nên cũng được nhà đầu tư đánh giá là minh bạch hơn.
Các công ty niêm yết
Trên HOSE, HNX, UpCom có khoảng 1.600 doanh nghiệp mà bạn có thể đầu tư cổ phiếu. Tuy nhiên chỉ các doanh nghiệp trên HOSE, HNX mới được gọi là niêm yết còn UpCom là sàn giao dịch với các cổ phiếu không đủ điều kiện để niêm yết trên HOSE hay HNX. Các doanh nghiệp giao dịch trên UpCom cũng không phải tuân thủ các quy định nghiêm ngặt về công bố thông tin, lợi nhuận…như các doanh nghiệp niêm yết.
Trong số 1.600 doanh nghiệp trên HOSE, HNX, UpCom thì khoảng 50% là những doanh nghiệp không có thanh khoản hoặc thanh khoản cổ phiếu thấp. Tức là bạn rất khó có thể mua/bán những cổ phiếu của các doanh nghiệp này vì có quá ít/ thậm chí không có người mua bán.
Công ty chứng khoán
Công ty chứng khoán là những đơn vị kinh doanh các dịch vụ liên quan tới chứng khoán như cấp tài khoản giao dịch chứng khoán cho nhà đầu tư, thực hiện các nghiệp vụ môi giới, tư vấn đầu tư, tư vấn phát hành…Để giao dịch đầu tư cổ phiếu bạn sẽ cần mở tài khoản chứng khoán ở một công ty chứng khoán. Bạn nên ưu tiên các công ty chứng khoán có phí thấp và đọc thêm bài viết: Nên mở tài khoản ở công ty chứng khoán nào?
Các quỹ đầu tư, ngân hàng
Các quỹ đầu tư, ngân hàng cũng thường là những bên hoạt động tích cực trên thị trường chứng khoán với vai trò là những nhà đầu tư, nhà cung cấp dịch vụ tư vấn, bão lãnh phát hành…
Nhà đầu tư cá nhân
Chúng ta là những nhà đầu tư cá nhân, là lực lượng đông nhất trên thị trường chứng khoán. Phần lớn các nhà đầu tư cá nhân tìm tới chứng khoán để mong làm giàu hoặc ít nhất là để tích lũy tài sản với kỳ vọng sinh lời từ đầu tư chứng khoán sẽ cao hơn gửi tiết kiệm ngân hàng.
Tìm hiểu về chứng khoán cho nhà đầu tư mới
Trên đây là một số thông tin cơ bản hỗ trợ các nhà đầu tư mới trong quá trình tìm hiểu về thị trường chứng khoán. Dĩ nhiên, những tìm hiểu ban đầu này sẽ không thể giúp bạn biết cách đầu tư chứng khoán ngay được nhưng là tiền đề giúp bạn hiểu về thị trường chứng khoán. Nội dung tiếp theo bạn nên tìm hiểu là các bước mở tài khoản và đầu tư chứng khoán.
