Cán cân thương mại thuộc một mục trong tài khoản vãng lai của cán cân thanh toán quốc tế – Balance of payment. Đồng thời còn đóng vai trò vô cùng quan trọng dù là ở bất kỳ quốc gia nào. Và để có thể tìm hiểu rõ hơn và biết rõ cán cân thương mại là gì thì hãy tham khảo ngay bài viết dưới đây nhé.
Cán cân thương mại là gì?
Cán cân thương mại (balance of trade) là mức chênh lệch giữa xuất khẩu và nhập khẩu hàng hoá (X-M) hay còn gọi là xuất khẩu ròng (NX).
Khi mà mức chênh lệch đó lớn hơn 0 thì cán cân thương mại có thặng dư.
Còn ngược lại khi mức chênh lệch giữa xuất và nhập khẩu là nhỏ hơn 0 thì cán cân thương mại sẽ có thâm hụt.
Và khi mức chênh lệch về vị trí bằng 0 thì cán cân thương mại sẽ ở trạng thái cân bằng.
Cán cân thương mại còn được gọi là xuất khẩu ròng hoặc là thặng dư thương mại.
Khi mà cán cân thương mại có thặng dư, thì tỉ số giữa xuất khẩu ròng và thặng dư thương mại mang giá trị dương.
Còn khi cán cân thương mại có thâm hụt thì tỉ số xuất khẩu ròng và thặng dư thương mại mang giá trị âm. Và có thể gọi là thâm hụt thương mại.
Và những khái niệm xuất khẩu, nhập khẩu, xuất khẩu ròng, thặng dư/ thâm hụt thương mại trong lý luận thương mại quốc tế thì thường rộng hơn trong cách xây dựng bảng biểu cán cân thanh toán quốc tế bởi lẽ chúng bao gồm cả hàng hóa lẫn dịch vụ.
Vai trò của cán cân thương mại đối với nền kinh tế
Vấn đề xuất nhập khẩu luôn là vấn đề được quan tâm tại bất kỳ quốc gia nào, bởi đó đôi khi sẽ là nguồn thu nhập chính của địa phương trong quốc gia và góp phần vào thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội.
Điều mà các nước quan tâm đến cán cân thương mại là vì cán cân thương mại có sức ảnh hưởng tới sản lượng trong nước (xuất khẩu ròng là thành tố của GDP), ảnh hưởng đến việc làm và cán cân đối ngoại.
Và cán cân thương mại ở đây như là một yếu tố giúp cho các quốc gia nhìn ra được những thay đổi trong việc xuất nhập khẩu và thấy được mức độ chênh lệch trong các thời gian cụ thể.
Cụ thể như sau:
Cán cân thương mại góp phần thể hiện sự cung cầu tiền tệ của một đất nước, sự thay đổi hối đoái của đồng nội tệ trên đồng ngoại tệ.
Tức có nghĩa rằng cán cân thương mại có thể sẽ nói lên được khả năng cạnh tranh của một quốc gia trên thị trường quốc tế.
Ngoài ra thì nhờ vào tình hình của cán cân thương mại sẽ giúp chúng ta đưa ra được kết luận về tình trạng cán cân vãng lai, đồng thời thì nó cũng gây ảnh hưởng lên nền kinh tế vĩ mô.
Vì thế mà bất kì một quốc gia nào cũng cần phải sử dụng đến cán cân thương mại mới có thể đưa ra được các chính sách và những phương án thích hợp và hiệu quả để đảm bảo được nền kinh tế vĩ mô của quốc gia đó.
Ngoài ra thì cán cân thương mại còn là thể hiện mức đầu tư, thu nhập và tiết kiệm của một quốc gia trên cán cân thanh toán.
Nếu như khi cán cân thương mại có thâm thụt thì có nghĩa là quốc gia đó đã chi nhiều hơn là thu, tiết kiệm cũng như ít hơn đầu tư.
Cũng nhờ đó mà có thể đưa ra được những chính sách để có thể cải thiện tốt hơn và nhằm đảm bảo nền kinh tế phát triển ổn định, lâu dài.
Những yếu tố gây ảnh hưởng đến cán cân thương mại là gì?
Những yếu tố gây ảnh hưởng đến cán cân thương mại là tỷ giá hối đoái, chính sách tài chính, nhập khẩu, xuất khẩu.
Cụ thể như sau:
Tỷ giá hối đoái
Đây là yếu tố quan trọng đối với các quốc gia và có ảnh hưởng lên cán cân thương mại khá rõ ràng.
Khi mà tỷ giá đồng tiền tại một quốc gia mà tăng thì giá cả của hàng nhập khẩu cũng sẽ theo đó mà rẻ hơn.
Trong khi giá hàng hóa xuất khẩu thì lại có xu hướng ngược lại, trở nên đắt hơn so với hàng nước ngoài.
Điều này sẽ gây bất lợi cho xuất khẩu, thuận lợi cho nhập khẩu và ảnh hưởng xấu đến xuất khẩu ròng.
Còn với trường hợp tỷ giá đồng nội tệ giảm thì xuất khẩu sẽ có lợi thế, còn nhập khẩu sẽ gặp bất lợi và làm cho xuất khẩu ròng tăng lên.
Nhập khẩu
Nhập khẩu sẽ có xu hướng tăng khi mà GDP tăng và thậm chí còn tăng nhanh hơn.
Ngoài GDP ra thì nhập khẩu còn phụ thuộc giá cả tương đối giữa hàng hóa sản xuất trong nước và hàng hóa sản xuất tại nước ngoài.
Vì nếu mà giá cả trong nước tăng tương đối so với giá thị trường quốc tế thì nhập khẩu sẽ tăng lên và ngược lại.
Xuất khẩu
Xuất khẩu cũng là yếu tố có ảnh hưởng lên cán cân thương mại, và chủ yếu phụ thuộc và những gì đang diễn biến tại các quốc gia khác
Do xuất khẩu của nước này chính là nhập khẩu của nước khác. Vì thế mà nó chủ yếu phụ thuộc vào sản lượng và thu nhập của các quốc gia bạn hàng.
Cũng do thế mà trong mô hình kinh tế, người ta thường coi xuất khẩu là yếu tố tự định.
Những nguyên nhân gây thâm hụt cán cân thương mại
Những nguyên nhân dưới đây đã gây thâm hụt cán cân thương mại, cụ thể:
Chênh lệch giữa tiết kiệm và đầu tư
Khi mà đầu tư tăng cao sẽ khiến cho chính sách tiền tệ nới lỏng, điều này sẽ làm giảm lãi suất trong nước từ đó làm tăng đầu tư trong nước.
Với mức tiết kiệm thấp thì đồng nghĩa với việc người dân sẽ có mức tiết kiệm thấp.
Ngoài ra thì việc tăng trưởng nóng của thị trường chứng khoán và bất động sản đều sẽ làm cho người dân có cảm giác giàu hơn do đó mà sẽ làm tăng tiêu dùng và giảm tiết kiệm.
Do lạm phát cao
Lạm phát tăng cao cũng sẽ phần nào tác động mạnh mẽ lên cán cân thương mại.
Trên thực tế thì khi mà tỷ giá đồng tiền của một quốc gia tăng lên thì giá cả hàng hóa, dịch vụ nhập khẩu cũng sẽ trở nên rẻ hơn.
Còn đối với hàng giá xuất khẩu thì sẽ lại đắt hơn đối với hàng hóa và dịch vụ nước khác. Và đây cũng được coi là một quy luật hết sức tự nhiên.
Do thâm hụt ngân sách
Việc thâm hụt ngân sách cũng chính là việc thâm hụt cán cân vãng lai.
Ở Việt Nam, tình trạng thâm hụt cán cân thương mại là do nước ta đang tập trung theo đuổi mục tiêu tăng trưởng kinh tế trong những năm qua.
Đồng thời suy thoái kinh tế cũng đã khiến cho chính phủ tăng chi ngân sách để có thể đảm bảo thực hiện được mục tiêu.
Ngoài ra thì nguyên nhân nữa đó là do các dự án đầu tư tràn lan nhưng lại không thu được hiệu quả.
Do cơ cấu hàng hóa xuất nhập khẩu
Ở Việt Nam, thì cơ cấu hàng hóa cũng được coi là vấn đề thương mại tạo thương mại (tăng tỉ lệ xuất khẩu cũng đồng thời với tăng tỉ lệ nhập khẩu, 2/3 giá trị xuất khẩu là nguyên liệu nhập khẩu) và năng lực cạnh tranh của hàng hóa trong nước còn thấp.
Bên cạnh đó nước ta còn chưa gia nhập hoàn toàn vào chuỗi giá trị trong khu vực mà chỉ đóng vai trò là nơi lắp ráp.
Chính sách giảm thuế nhập khẩu
Việt Nam cũng đã và đang bắt đầu thực hiện theo chính sách giảm thuế nhập khẩu theo các cam kết trong thỏa thuận thương mại khu vực và trong WTO.
Trên đây là nội dung thông tin về cán cân thương mại cùng với những yếu tố và những tác động của chúng lên cán cân thương mại. Hy vọng rằng bạn có thể hiểu được cán cân thương mại là gì và tầm quan trọng của cán cân thương mại đối với mỗi nền kinh tế.
Xem thêm:
