Cùng với đầu tư chứng khoán cơ sở, các nhà đầu tư hiện nay cũng rất quan tâm đến chứng khoán phái sinh vì đây là thị trường và sản phẩm tiềm năng, thậm chí có thể sinh lợi nhuận cao hơn so với chứng khoán cơ sở. Nếu muốn đầu tư thị trường này, trước hết NĐT cần nắm được những khái niệm chứng khoán phái sinh luật cơ bản.
Luật chứng khoán phái sinh và các vấn đề liên quan
Định nghĩa luật về chứng khoán phái sinh được quy định từ khoản 9 đến khoản 13 Điều 4 Luật Chứng khoán 2019:
“9. Chứng khoán phái sinh là công cụ tài chính dưới dạng hợp đồng, bao gồm hợp đồng quyền chọn, hợp đồng tương lai, hợp đồng kỳ hạn, trong đó xác nhận quyền, nghĩa vụ của các bên đối với việc thanh toán tiền, chuyển giao số lượng tài sản cơ sở nhất định theo mức giá đã được xác định trong khoảng thời gian hoặc vào ngày đã xác định trong tương lai.
10. Tài sản cơ sở của chứng khoán phái sinh (sau đây gọi là tài sản cơ sở) là chứng khoán, chỉ số chứng khoán hoặc tài sản khác theo quy định của Chính phủ được sử dụng làm cơ sở để xác định giá trị chứng khoán phái sinh.
11. Hợp đồng quyền chọn là loại chứng khoán phái sinh, xác nhận quyền của người mua và nghĩa vụ của người bán để thực hiện một trong các giao dịch sau đây:
a) Mua hoặc bán số lượng tài sản cơ sở nhất định theo mức giá thực hiện đã được xác định tại thời điểm trước hoặc vào ngày đã xác định trong tương lai;
b) Thanh toán khoản chênh lệch giữa giá trị tài sản cơ sở đã được xác định tại thời điểm giao kết hợp đồng và giá trị tài sản cơ sở tại thời điểm trước hoặc vào ngày đã xác định trong tương lai.
12. Hợp đồng tương lai là loại chứng khoán phái sinh niêm yết, xác nhận cam kết giữa các bên để thực hiện một trong các giao dịch sau đây:
a) Mua hoặc bán số lượng tài sản cơ sở nhất định theo mức giá đã được xác định vào ngày đã xác định trong tương lai;
b) Thanh toán khoản chênh lệch giữa giá trị tài sản cơ sở đã được xác định tại thời điểm giao kết hợp đồng và giá trị tài sản cơ sở vào ngày đã xác định trong tương lai.
13. Hợp đồng kỳ hạn là loại chứng khoán phái sinh giao dịch thỏa thuận, xác nhận cam kết giữa các bên về việc mua hoặc bán số lượng tài sản cơ sở nhất định theo mức giá đã được xác định vào ngày đã xác định trong tương lai.”
Luật chứng khoán phái sinh có những quy định rõ ràng
Qua định nghĩa luật, có thể hiểu đơn giản, chứng khoán phái sinh là 1 dạng hợp đồng tài chính quy định quyền lợi và nghĩa vụ của các bên tham gia hợp đồng. Tuy giá giao dịch xác định ở thời điểm hiện tại nhưng thời gian thực hiện là 1 ngày cụ thể trong tương lai.
Những đặc điểm cơ bản của chứng khoán phái sinh:
- Mỗi chứng khoán phái sinh được thành lập với tối thiểu 1 tài sản cơ sở và có giá trị gắn liền với giá trị của tài sản đó.
- Chứng khoán phái sinh không có quyền sở hữu với tài sản mà chỉ là sự cam kết đối với quyền và nghĩa vụ phát sinh trong tương lai giữa 2 bên tham gia hợp đồng.
- Chứng khoán phái sinh gắn liền với đòn bẩy tài chính. Vì vậy, nó đầu tư chủ yếu vào sự biến động của giá trị tài sản chứ không phải đầu tư vào 1 loại tài sản thực tế.
Trong định nghĩa luật nêu chứng khoán phái sinh có 3 loại: Hợp đồng quyền chọn, Hợp đồng tương lai và Hợp đồng kỳ hạn. Tuy nhiên, kể từ khi hoạt động vào tháng 8/2017 đến nay tại thị trường Việt Nam, chúng ta mới chỉ có 1 loại Hợp đồng tương lai với 2 sản phẩm Hợp đồng tương lai chỉ số (VN30 và HNX30) và Hợp đồng tương lai Trái phiếu Chính phủ.
Nhiều nhà đầu tư kỳ vọng với sự phát triển nhanh chóng của thị trường chứng khoán phái sinh, các cơ quan quản lý Nhà nước sẽ sớm phát hành những sản phẩm chứng khoán phái sinh mới để nâng tầm thị trường chứng khoán phái sinh Việt Nam ngày một tốt hơn.
Trên đây là những quy định về chứng khoán phái sinh pháp lý và một số giải thích cơ bản. Hy vọng đây đều là những kiến thức hữu ích cho bạn đọc quan tâm.
